شعر پارسی

بسی رنج بردم در این سال سی عجم زنده کردم بدین پارسی

Much hardship I endured for thirty years I revived the Persians with this Persian tongue

سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد وان چه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد

For years my heart sought the cup of Jamshid from us And what it already had, it sought from strangers

بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند

Human beings are members of a whole In creation of one essence and soul

بشنو از نی چون حکایت می‌کند از جدایی‌ها شکایت می‌کند

Listen to the reed how it tells a tale Complaining of separations

از آمدنم نبود گردون را سود وز رفتن من جاه و جلالش نفزود

The heavens gained nothing from my coming Nor did my leaving add to their splendor

توانا بود هر که دانا بود ز دانش دل پیر برنا بود

Powerful is he who is wise Through knowledge, an old heart becomes young

دل می‌رود ز دستم صاحب دلان خدا را دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا

My heart slips from my grasp, O masters of heart, for God's sake Alas, the hidden secret is about to be revealed

عشق آن شعله است که چون برفروخت هر چه جز معشوق بود جمله سوخت

Love is that flame which when it ignites Burns all but the beloved

گلی خوشبو در حمام روزی رسید از دست محبوبی به دستم

A fragrant rose in the bathhouse one day Came from the hand of a beloved to my hand

ما ز دریاییم و دریا می‌رویم ما ز بالاییم و بالا می‌رویم

We are from the sea and to the sea we return We are from above and to above we ascend

عشق چون آید برد هوش از دل عقل را مسکین کند بی‌حاصل

When love arrives, it takes sense from the heart Making poor reason fruitless

چو ایران نباشد تن من مباد بدین بوم و بر زنده یک تن مباد

If Iran is no more, let me not be In this land, let not one soul survive

الا یا ایها الساقی ادر کاسا و ناولها که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها

O cupbearer, circulate and offer the cup For love seemed easy at first, but then difficulties arose

ابر آمد و باز بر سر سبزه گریست بی باده گلرنگ نمی‌باید زیست

The cloud came and wept upon the green Without rose-colored wine, one should not live

هر که با بدان نشیند، نیکی نبیند هرکه با نیکان نشیند، بدی نبیند

Who sits with the wicked sees no good Who sits with the good sees no evil

هر که او بیدارتر، پردردتر هر که او آگاه‌تر، رخ زردتر

The more awake, the more one suffers The more aware, the paler the face

میازار موری که دانه‌کش است که جان دارد و جان شیرین خوش است

Harm not even an ant carrying a grain For it has life, and sweet life is dear

گفتم غم تو دارم، گفتا غمت سر آید گفتم که ماه من شو، گفتا اگر برآید

I said: I bear your sorrow. She said: It shall pass I said: Be my moon. She said: If it rises

هر که را عقل است و ایمان در سر است دشمن نفس خویش باشد، بهتر است

Whoever has wisdom and faith in mind Better to be enemy of one's own ego

تو را گر ز خود بهتری جست باید که از همنشین بهتری جست باید

If you seek to be better than yourself Seek those who are better as companions

در درون من نمی‌گنجد مگر یار در درون او نمی‌گنجد مگر من

Within me fits only the beloved Within them fits only me

چون عمر به سر رسد چه شیرین و چه تلخ پیمانه چو پر شود چه بغداد و چه بلخ

When life ends, what matter sweet or bitter When the cup is full, what Baghdad or Balkh

دل اگر بی‌عشق باشد مرده است جان اگر بی‌عشق باشد افسرده است

A heart without love is dead A soul without love is frozen

خرد چون چراغ است و جان چون چراغدان چراغ بدون روغن نباشد تابان

Wisdom is like the lamp and soul like the lamp-holder A lamp without oil cannot shine

صوفی نهاد دام و سر حقه باز کرد بنیاد مکر با فلک حقه‌باز کرد

The Sufi set a trap and opened the box of tricks He founded deception with the trickster heavens

سخن را سر است ای خردمند و بن میاور سخن در میان سخن

Speech has a beginning and end, O wise one Do not bring speech amidst speech

عشق از اول سرکش و خونی بود تا گریزد هر که بیرونی بود

Love at first is rebellious and bloody So that every outsider may flee

چو دانی که نادان ز دانش تهی است به نادان بباید گفت راز نهفت نیست

When you know the ignorant lacks knowledge You should not tell the secret to the ignorant

هر سبزه که بر کنار جویی رسته است گویی ز لب فرشته‌خویی رسته است

Every blade of grass grown by the stream Seems to have sprouted from an angel's lips

به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه برنگذرد

In the name of the Lord of soul and wisdom Beyond which no thought can pass

ز کوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی

From the beloved's lane comes the Nowruz breeze If you seek help from this wind, light the lamp of your heart

به راستی که چنین فصل گل نخواهد ماند دریغ باشد گر هیچ یار نخواهد ماند

Truly such a season of flowers will not last Pity if no friend remains

دی شیخ با چراغ همی‌گشت گرد شهر کز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست

Yesterday the sheikh wandered the city with a lamp Saying: I am tired of beasts and demons, I desire a human

اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

If that Shiraz Turk wins our heart For their Indian mole I'd give Samarkand and Bukhara

تو مرا جان و جهانی، تو مرا کان و کان بی تو یک لحظه ندارم ز جهان هیچ نشان

You are my soul and world, you are my mine of mines Without you for a moment I have no sign of the world

این کهنه رباط را که عالم نام است آرامگه ابلق صبح و شام است

This old caravanserai called the world Is the resting place of dawn and dusk

می خور که فلک بهر هلاک من و تو قصدی دارد به جان پاک من و تو

Drink wine, for the heavens intend To destroy the pure souls of you and me

چنین است کیش و چنین است راه ز خورشید تابان همی تا به ماه

Such is the way and such is the path From the shining sun to the moon

همه روزگار چنین بگذرد گهی شادمانی گهی رنج و درد

All time passes thus Sometimes joy, sometimes pain and suffering

دل آینه‌ای است که در وی می‌نگرند آنان که ز خویش بی‌خبرند

The heart is a mirror in which look Those who are unaware of themselves

عقل و عشق این هر دو همقدم‌اند چشم و دل این هر دو همدم‌اند

Reason and love walk together Eye and heart are companions

یار بی‌پرده از در و دیوار می‌رود جلوه کنان جای جای

The beloved unveiled from door and wall Goes displaying beauty everywhere

حافظ از باد خزان در چمن دهر مرنج فکر معقول بکن فصل بهاران آید

Hafez, do not grieve from autumn's wind in life's garden Think reasonably, spring will come

شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل کجا دانند حال ما سبکباران ساحل‌ها

Dark night, fear of waves, such a terrible whirlpool How can those on shore know our state

تن آدمی شریف است به جان آدمیت نه همین لباس زیباست نشان آدمیت

The human body is noble through the soul of humanity Not just fine clothes that mark humanity

چشمه چون ز سنگ بر می‌آید دُر و مرجان ز کوه سر می‌آید

When a spring emerges from rock Pearls and coral come from mountains

مرده بدم زنده شدم، گریه بدم خنده شدم دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم

I was dead, I became alive; I was tears, I became laughter The fortune of love came and I became eternal fortune

چو آفتاب تو طالع شدی ز مشرق روح ز مشرق تو دگر آفتاب سر نزند

When you rose as sun from the east of soul From your east no other sun shall rise